رهبر ارکستر فردی است که یک ارکستر، گروه کر، گروه اپرا یا سایر گروه‌های موسیقی را رهبری می‌کند. فرد در جایگاه رهبری ارکستر، سرعت موسیقی را طوری تنظیم می‌کند که همه اجراکنندگان بتوانند یک ریتم را دنبال کنند. او باید تمام جنبه‌های موسیقی، از جمله تمپو، زیر و بم موسیقی و تعادل کلی هارمونی را درک کند.
موقعیت‌های شغلی رهبران ارکستر
- ارکسترها و گروه‌های کر حرفه‌ای بزرگ
- ارکسترها و گروه‌های کر آماتور
- تولیدات تئاتر موزیکال
- شرکت‌های اپرا
- موسیقی‌های ضبط شده به‌ویژه آهنگ‌های صوتی برای فیلم و تلویزیون
- آموزش در مدارس موسیقی اختصاصی و معمولی
وظایف یک رهبر ارکستر
کار او ممکن است در دست گرفتن کنترل کلی یک تولید، یا کار زیر نظر یک مدیر هنری در نمایشنامه یا تئاتر موزیکال باشد. یک فرد در جایگاه رهبری ارکستر اغلب رهبری را با وظایف دیگر از جمله اجرا و تدریس ترکیب می‌کنند. اما به طور معمول، مسئولیت کلی آنها عبارت‌اند:
- برنامه‌ریزی برنامه‌های موسیقی
- انتخاب قطعات موسیقی برای اجرا
- تفسیر موسیقی و ایجاد ایده‌هایی برای تبدیل یک قطعه موسیقی به اجرای تمام شده
- آموزش نوازندگان در قسمت‌های خاص خود و متعادل کردن سازها و صداها
- اجرای تمرین و ارائه بازخورد دائمی
- هدایت نوازندگان در طول هر اجرا
- ارائه زمان‌بندی و نشانه‌های مناسب برای هدایت موسیقی
رهبران ارکستر اغلب در یک ژانر موسیقی خاص، مانند کارهای آهنگ‌سازان معاصر یا موسیقی‌های اولیه، تخصص دارند. ساعت کاری مشخصی برای آنها وجود ندارد. بسیاری از آنها علاوه بر شرکت در تمرین‌ها و اجراها، رهبری را با آموزش هنرجویان ترکیب می‌کنند. کار در عصر و آخر هفته رایج است. رهبران ارکستر اغلب ساعت‌های زیادی را در خانه صرف آماده‌سازی برای اجرا با مطالعه موسیقی و تحقیق درباره آثار جدید می‌کنند.
رهبری ارکستر
آنها ممکن است در محیط‌های مختلفی کار کنند. برای مثال، می‌توان سالن‌های کنسرت سرپوشیده، تئاترها و استودیوهای ضبط، تا مکان‌های بیرونی مانند پارک‌ها و باغ‌های باشکوه را نام برد. یک رهبر ارکستر همچنین می‌تواند در آموزشگاه‌ها و سایر محیط‌های آموزشی کار کند. آموزشگاه‌های زیادی در ایران وجود دارند که می‌توان به آموزشگاه چکاوک، یکی از بهترین آموزشگاه‌های درجه یک و برتر شرق تهران است، اشاره کرد.
حقوق یک رهبر ارکستر
یک فرد که در رهبری ارکستر فعالیت می‌کند معمولا می‌تواند یک نماینده برای مذاکرات و مدیران داشته باشند. رهبر ارکستری که شروع به کار می‌کند، باتوجه‌به میزان حرفه و سابقه، درآمد کسب خواهد کرد. تحسین‌شده‌ترین رهبران ارکستر ممکن است مبالغ بیشتری نیز کسب کنند توانایی موسیقی بسیار حیاتی است و رقابت برای مشاغل رهبری ارکستر بسیار قوی است. اغلب فرصت‌ها و موقعیت‌های خالی آگهی نمی‌شوند، بنابراین شبکه‌سازی و برقراری ارتباط خوب با سایر افراد در صنعت موسیقی ضروری است.
توانایی‌های یک رهبر ارکستر
اکثر رهبران ارکستر ابتدا در یک ساز، معمولا پیانو، تمرین می‌کنند. سپس بسیاری از آنها برای مدتی به‌عنوان تکرارکننده یا دستیار رهبر کار می‌کنند. این شامل ارائه همراهی موسیقی از طریق تمرین و مربیگری خوانندگان، درعین‌حال مشاهده رهبر ارکستر در محل کار است. شرکت‌کنندگان، حتی برای این پست‌ها، معمولاً در ابتدا به‌صورت داوطلبانه کار می‌کنند تا توانایی‌های خود را نشان دهند. به دلیل رقابت زیاد، اکثر رهبران ارکستر، علاوه بر مدرک تحصیلات تکمیلی، دارای مدرک معتبر در موسیقی نیز هستند. این مدارک در آموزشگاه‌های موسیقی تخصصی ارائه می‌شود.
مدرک رهبری ارکستر
برخی از آموزشگاه‌های موسیقی، سمینارها و دوره‌های آموزش رهبری ارکستر ارائه می‌دهند که می‌تواند تجربیات و آموزش‌های ارزشمندی را ارائه دهد. چند امتحان دیگر که ممکن است به آن نیاز داشته باشید کارآموزی و بورسیه‌های تحصیلی حرفه‌ای است. دانشجویان معمولا از طریق کار و تحصیلات تکمیلی خود به سطح بالایی از مهارت رهبری دست پیدا می‌کنند. اکثر رهبران ارکستر تمام زمان خود را صرف توسعه هنر خود می‌نمایند. آنها به طور مداوم در حال مطالعه تئوری موسیقی و تاریخ موسیقی و همچنین جنبه‌های عملی رهبری هستند.
آموزش رهبری ارکستر
برای تبدیل‌شدن به یک رهبر ارکستر، هنرجویان باید تحصیلات کاملی در زمینه موسیقی داشته باشند و معمولا تجربه عملی زیادی داشته باشند. مراحل تبدیل‌شدن به یک رهبر خوب عبارت‌اند از:
- آموزش موسیقی را شروع کنید.
اکثر رهبران موسیقی با یادگیری نحوه نواختن یک یا چند ساز، بزرگ می‌شوند. این آموزش موسیقی ممکن است سال‌ها طول بکشد. چرا که آنها به دنبال علایق شخصی در موسیقی هستند و مهارت‌های خود را در خواندن و نواختن موسیقی توسعه می‌دهند.
- مدرک معتبر بگیرید.
رهبران موسیقی معمولا باید حداقل مدرک لیسانس داشته باشند. به طور معمول، این درجه در برخی از زمینه‌های موسیقی است. اما برنامه کمی برای یادگیری در سطح کارشناسی وجود دارد پس بهترین راه، آموزشگاه‌هایی است که برنامه‌های آموزشی به شما ارائه می‌دهند.
- کسب تجربه کاری
رهبران موسیقی قبل از اینکه به سمت رهبری ارکستر بروند، به‌عنوان نوازنده موسیقی کار می‌کنند. آنها ممکن است در یک گروه کر بخوانند، یک ساز بنوازند یا با گروه دیگری اجرا کنند. این تجربه به رهبران ارکستر آینده اجازه می‌دهد تا نکات اجراهای استادان با تجربه را یاد بگیرند.
دانشجویانی که مایل به تبدیل‌شدن به رهبر موسیقی برای یک ارکسترسمفونیک هستند، معمولا باید مدرک کارشناسی ارشد داشته باشند. برنامه‌های کارشناسی ارشد ممکن است به دانش‌آموزان اجازه دهد تا بر روی یک حوزه خاص مانند رهبری گروه کر یا بادی تمرکز کنند. دانشجویان در اجرای خود با یک معلم راهنما کار می‌کنند و آموزش‌های عملی زیادی دریافت می‌کنند.
شروع به یادگیری
اگر شما هم از علاقه‌مندان به یادگیری رهبری ارکستر یا یک هنر موسیقی هستید، می‌توان آموزشگاه آوای چکاوک، یکی از بهترین آموزشگاه موسیقی در شرق تهران که دارای بزرگ‌ترین ارکستر خصوصی کشور زیر نظر جناب آقای شایسته است را، معرفی کرد.