ساز زیبای قانون
قانون، سازی است که در اوایل اسلام پدیدار شده و گفته شده اختراع آن به افلاطون و یا فارابی نسبت‌داده‌شده است. حتی گفته شده است که از خراسان شروع و رواج پیدا کرده است. نظرات مختلفی در مورد پیدایش آن وجود دارد که هنوز منشا پیدایش آن درست مشخص نیست. طبق تحقیقات ساز قانون از سرزمین‌های خاورمیانه به اروپا رسیده و در کشورهای اروپایی به آن تغییراتی اضافه شده و آن را مکانیزه کردند و تبدیل به بزرگ‌ترین ساز کلاویه‌دار سیمی شده است.
ساز قانون چیست؟
این ساز هم یکی از سازهای مضرابی و زهی ایرانی است و از نوع قدیمی‌ترین سازها هم محسوب می‌شود. ساز معرفی شده شبیه به ساز سنتور است و فقط به‌جای مضراب با انگشتان این ساز را می‌نوازند. این ساز هم مانند سنتور دارای تعداد زیادی سیم‌های نایلونی و فنری در دو طرف جعبه است.
زیرا این ساز جعبه‌ای به شکل ذوزنقه است و سوراخ‌های نسبتا بزرگی روی این ساز قرار داده شده که روی کیفیت صدا تاثیر می‌گذارد. ساز قانون با دو انگشت سبابه و با دو مضراب حلقه‌ای نواخته می‌شود. این ساز دارای ۷۲ سیم است از بیست و چهار سیم آن صدا تولید می‌شود و بقیه آن به‌وسیله سیم کوک می‌شوند.
ساختمان و اجزای ساز قانون
این ساز از جمله سازهای قدیمی است و از قسمت‌های مختلفی همچون: پیشانی، پره گردان، کلاف ساز، پایه خرک، پوست، زخم‌های مضراب سیم، شبکه‌های صوتی، شیطانک، حلقه مضراب، جعبه سیم‌گیر، کلید کوک، قاب پوست و خرک تشکیل شده است. در این مقاله به بررسی اجزای این ساز می‌پردازیم:
جعبه‌های صوتی
این جعبه شامل دو صفحه است که به شکل ذوزنقه بوده و با چهار کلاف به هم وصل شدند. این جعبه صفحه ساز است که معمولا صفحه ذوزنقه قائم‌الزاویه تشکیل شده که معمولا با کلاف‌های چهارگانه جانبی به هم وصل می‌شوند.
پل‌های درون جعبه صوتی
این پل‌ها به شکل استوانه‌ای به قطر مداد هستند که در بین صفحه زیری و رویی قرار می‌گیرد. فشاری را که بر صفحه رویی وارد می‌شود را کنترل می‌کند تا از تغییر شکل آن جلوگیری کند.
گوشی‌های ساز قانون
ساز قانون گوشی‌هایی از جنس چوب و میخی شکل دارد که یک سر آن شبیه هرم و از قسمت سر دیگر باریک‌تر است. این گوشی‌ها عمودی روی سطح قسمت چپ ساز قرار می‌گیرد.
صفحه رو
در ساز سنتور صفحه رویی؛ مانند دو گل مشبک بوده که محل خارج‌شدن صدا است و روی آن را دو ردیف نه‌تایی خرک قرار دارد. در این ساز صفحه روی شامل شبکه‌های مشبکی است که از آن صدا خارج می‌شود در قسمت چپ ۲۷ برگردان ۱۸۱ گوشی در قسمت راست یک خرک و چهار تکه پوست به شکل مستطیل در زیر قرار دارد.
شیطانک
این یکی از اجزا قانون است دوستی خانم که مانند دو قطعه چوب باریک به شکل ذوزنقه است که روی پره گردان و گوشی قرار می‌گیرد. در قسمت طول شیطانک مفتول فلزی یا همان طول قرار گرفته است. سیم‌ها بعد از عبور از شیار روی آن می‌گذرند و موجب شفاف‌شدن صدای ساز قانون می‌شوند.
خرک ساز قانون
قسمتی از این ساز خرک است که یک تیغه باریک در ابعاد حدود ۳۵ سانتی‌متر در ارتفاع دوسانتی متر است. توسط چهارپایه چوبی کوچک در قسمت سطح پوست‌ها قرار می‌گیرد و تمام سیم‌های ساز از روی آن رد می‌شوند.
مضراب
این قسمت از ساز قانون یک حلقه فلزی از جنس ورشو، نقره یا برنج است که پهن بوده و معمولا روی‌بند دوم انگشت‌های سبابه قرار می‌گیرد که داخل آن یک‌تیغ است که طول و عرض یک و چهار برای مضراب زدن به سیم قرار گرفته که شبیه ناخن عمل می‌کند.
سیم‌گیر
جعبه‌های گره یا سیم این ساز ساعت تراست و کلاف جانبی است که توخالی بوده و گره وترها در آن جا قرار گرفته است و بعد سوراخ‌هایی در آن ایجاد شده که از آن بیرون می‌آید بر روی خرک قرار می‌گیرد.
کلید کوک
یک کلید ۱۰ سانتی‌متری است که در یک سر آن سوراخ پهنی است که در گوشه ساز وجود دارد و برای کوک‌کردن ساز باید در دست چپ نوازنده قرار بگیرد.
کلام پایانی
سازهای مختلفی در همه دوران ها به وجودمی آمد که تعدادی پیشرفت کرده و جدیدتر شده‌اند و تعدادی هم دیگر مورداستفاده قرار نمی‌گیرند. آشنایی با تمامی سازها و طرز نواختن آن‌ها بسیار هیجان‌انگیز است. گاهی حتی نام بعضی از سازها را هم نشنیده‌ایم؛ ولی در بعضی از آموزشگاه‌ها آن را تدریس می‌کنند. برای یادگیری سازهای موردعلاقه خود به برترین آموزشگاه در تهران به نام آوای چکاوک مراجعه کنید تا از تجربه‌های استادان ماهر آن بهره ببرید.